Yeni yargı reformu paketinde neler var? Aylardır ülke gündemini meşgul eden, daha doğrusu af beklentisi içerisinde olanların umutla beklediği birinci yargı reformu paketinde af yok. Bunun haricinde ceza infaz indirimi de yok. Erken yaşta emekliliğe takılanlar yani eyt eller için ve khklarla ilgili bir düzenleme de yok.
Peki neler vaad ediyor?
Bu yargı paketi yargının yükünü yüzde 30 oranında azaltmayı vaad ediyor diyelim. Ve öncelikle istinaf mahkemeleri ile ilgili düzenlemeyi ifade edelim. Bu yargı paketiyle birlikte istinaf mahkemelerinin verdiği kararların temyiz edilebilme kapsamı genişletiliyor.
Buna göre hakaret, halk arasında korku ve panik yaratma amacıyla tehdit suç işlemeye tahrik, suçu ve suçluyu övme, halkı kin ve düşmanlığa tahrik etme veya halkı aşağılama, kanunlara uymama konusunda tahrik etme, cumhurbaşkanına hakaret. Devletin bayrak gibi tüm egemenlik işaretlerini aşağılama, Türk milletini, devletini, kurum ve organlarını aşağılama, silahlı örgüt suçu halkı, askerlikten soğutma suçu, terör örgütlerinin cebir, şiddet veya tehdit içeren yöntemlerini meşru gösteren veya öven ya da bu yöntemlere başvurmayı teşvik eden bildiri veya açıklamalarını basmak veya yayınlamak suçu kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşleri düzenlemek.
Yönetmek ve katılmak, kanuna aykırı propaganda vasıtaları ve suç işlemeye teşvik ve direnme suçu belirttiğim suçlara ilişkin istinaf mahkemesince aleyhinize verilmiş ve kesinleşmiş bir karar varsa bu paketinin yürürlüğe gireceği tarihten itibaren 15 gün içinde talep etmeniz haliyle kararını temyiz edilebilecek tabi kararını temyiz edildiğinde hükümlülük durumunun ne olacağı size ceza veren mahkeme hakiminin. Takdirine bırakılacak. Bununla birlikte infazın ertelenmesi ve durdurulmasına ilişkin de yeni bir düzenleme getirilmesi öngörülüyor.
Buna göre, bölge adliye mahkemesinde inceleme ve kovuşturma verilmiş bir karar, eğer sanık lehine ise ve bu husus istinaf isteminde bulunmamış olan diğer sanıklara da uygulanabiliyorsa, sanki bu sanıkların da istinaf isteminde bulunmuş, arasında lehe olan bu kararlardan yararlanması için hükmü veren ilk derece mahkemesinden infazın ertelenmesine veya durdurulmasına ilişkin. Karar verilmesi istenebilecek tabi bu karar verilmeden önce cumhuriyet savcısı ve hükümlünün görüşlerini yazılı olarak bildirmesi istenebilecek.
Paketteki bir başka önemli düzenleme ise istinaf mahkemelerinde kesinleşen 5 yılın altındaki cezalara Yargıtay’da temyiz yolu açılıyor olması. Buna göre halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit kanunlara uymamaya tahrik, suç işlemeye tahrik, suçu ve suçluyu övme, halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama. Devletin egemenlik alametlerini yani bayrak gibi alametlerini aşağılama, silahlı örgüt halkı, askerlikten soğutma suçları ile terörle mücadele yasasının 7 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan suçlarda verilen cezalar temyiz için Yargıtay’a götürülebilecek. Paket aynı zamanda tutukluluk sürelerinde kısalma ifade ediyor. Yani soruşturma evresinde tutukluluk süresi, ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde. Maksimum bir yıl ağır ceza haricinde ise 6 ayı geçemeyecek. Ancak devlete veya milli savunmaya karşı işlenen ya da terör suçlarında bu süre 18 ayı bulabilecek ve eğer gerekçesi gösterilebilir se bir defalığına 6 ay uzatıldı.
Toplamda 24 aya çıkarılabilecek tutukluluk süresiyle ilgili şöyle, bir istisna var, eğer kişi fiili işlediği sırada onbeş yaşını doldurmamış sa. Bu sürelerin yarısı uygulanacak. Eğer 10 beşle 18 arasındaysa yani 18 ini doldurmamış sa sözünü ettiğimiz sürelerin dörtte üçü uygulanacak. Ayrıca soruşturma veya kovuşturma evresinde mağdur olan kişi, dava nakli veya adli tıp işlemleri nedeniyle yerleşim yeri dışında bir yere gitmek zorundaysa bu süre zarfında yaptığı konaklama iaşe ve ulaşım giderlerini adalet bakanlığı karşılayacak. Yine bir başka önemli düzenleme seri yargılama usulü getirilecek olması. Buna göre hakkı olmayan yere tecavüz. Genel güvenliğin kastan tehlikeye sokulması, gürültüye neden olma, parada sahtecilik, mühür bozma, resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan kumar oynanması için yer ve imkan sağlama, başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması suçları ile birlikte ateşli silahlar. Ve bıçaklar kanununa aykırı hareket edenler, orman kanununa muhalefet edenler de seri yargılama usulünden yararlanabilecekler.
Peki seri yargılama usulü nasıl işleyecek? Soruşturma aşamasında toplanan deliller, eğer suçun işlendiğine kanaat ettiriyorsa faile suçunu itiraf etmesi şartıyla ceza indirimi teklif edilecek. Faili suçunu itiraf ederse ve hakim de bunu kabul ederse hem ceza indirimi hem de infaz indirimi alarak. Hüküm çok kısa süre içinde kesinleşmiş olacak. Verilecek ceza ise şu şekilde belirlenecek, örneğin işlediğiniz suçun cezasının en üst sınırı 6 yıl en aslında lise 4 yıl, bunun ortası 5 yıl oluyor işte bu 5 yılın yarısını size ceza yaptırımı olarak veriyorlar. Zaten cezanız 2 yıl kalınca da denetimli serbestlik tabi tutuyorsunuz. Böylece hem yargılama seri şekilde gerçekleştirilip kısa sürede tamamlanacak hem de basit. Ve taksirli suçlarda cezaevinde bulunma süreleri azalacak ama mesela mahkeme mazeretsiz olarak katılmazsınız.
Seri uygulama usulünden vazgeçmiş sayılacak sanız ki bu çok önemlidir. Ayrıca suçun iştirak halinde işlenmesi ve şüphelilerden birisi bile seri yargılama teklifini kabul etmemesi halinde bu usul uygulanacaktır. Birde yaş küçüklüğü, akıl hastalığı yla sarı ve dilsizlik hallerinde. Seri yargılama usulünü yapılmayacağını bilin seri yargılamanın haricinde hayatımıza duruşmasız. Yani basit yargılama usulünde yerleştirmiş olacak bu paket. Peki bu ne anlama geliyor? Diyelim ki bir suç işlediniz ve bu suçun cezası ya da adli para ya da 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiriyor. Sadece iddianamesini hazırlayıp asliye ceza mahkemesine sundu ve mahkeme de kabul ettikten sonra basit yargılama usulüne karar verilebilecek.
Kararın devamında ysa iddianame sana mağdur ve şikayetçiye tebliğ edilip 15 gün içinde yazılı olarak beyan ve savunmalarını bildirmeleri istenecek. Ayrıca tebligatta duruşma yapılmadan hükmün verilebileceği konusunda da bilgi verilecek. Tabii bu arada toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan da mahkemece talep edilecek. 15 günlük beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkeme. Duruşma yapmadan ve savcının görüşünü almadan hükmünü kurabilecek. Eğer mahkumiyet kararı çıkarsa verilecek ceza yüzde 25 oranında azaltılacak. Çıkan kararı kabul etmek zorunda değilsiniz. İtiraz ettiğinizde hükmü veren mahkeme, duruşma yaparak normal bildiğiniz yargılamayı gerçekleştirecek. Mesela yargı paketinde artık cumhuriyet savcısına daha çok yetki veriliyor. Nasıl mı? Üst sınırı 2 yıl veya daha az hapis cezası gerektiren suç varsa. Ve şüpheler bu konuda dava açılmasını gerekli kılıyorsa da savcı isterse kamu davası açılmasını 5 yıl süreyle erteledi.
Bilecek tabi her suç için değil. Mesela uzlaştırma ve ön ödeme kapsamındaki suçlar erteleme kapsamına girmeyecek erteleme kararına itiraz hakkı olacak mı? Elbette suçtan zarar görenin veya şüphelinin itiraz hakkı olacak. Peki erteleme müessesesi herkese uygulanabilecek mi? Hayır. Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda. Kamu görevlisinin görevi sebebiyle işlediği veya kamu görevlisine görevinden dolayı işlenen suçlarda asker olan kişiler tarafından işlenen askeri suçlar da ve kişinin cinsel dokunulmazlığına karşı işlenen suçlarda savcı kamu davası açmayı ertelenemez.
Başka bir düzenlemede cumhuriyet savcısı veya hakim tarafından çocuk veya mağdurların ifade ve beyanlarının özel ortamda alınması gerekiyorsa ya da bunları şüpheli veya sanıkla. 100 yüze gelmesinin sakıncalı olabileceği değerlendiriliyorsa uzmanlar aracılığıyla özel ortamda beyanlarının alınması, cinsel istismar mağduru olan çocukların soruşturma evresindeki beyanları ysa, bunlara yönelik hizmet veren merkezlerde cumhuriyet savcısı nezaretinde uzmanlar aracılığıyla alınacak mağdur çocuğun beyan ve görüntüleri kayda alınacak. Ancak bunun için mağdur rızası olması gerekecek. Yargı reformu paketinde. Pasaport mağdurlarını atlamamak gerekiyor. Gerçi onlarla ilgili kısmı bir düzenleme var. O da şu şekilde, bildiğiniz gibi idari ve adli işlemler lehlerine sonuçlanmasını rağmen pasaportları iptal edilenler ve pasaport başvuruları reddedilenler var eğer.
Belirli koşullar varsa ki bunların neler olacağı tam açık değil. Kolluk kuvvetlerinin yapacağı araştırma neticesinde içişleri bakanlığınca bu mağduriyetleri giderilecek. Bu ne demek oluyor? Sonuç olumlu çıksa bile mağduriyetin giderilemeyeceği anlamına geliyor. Neyse olumsuz düşünmeyelim ve kimlerin yararlanabileceğini bakalım. Ohal kapsamında kabul edilen kanunlar çerçevesinde kamu görevinden çıkarıldığı için pasaportları iptal edilenler yararlanabilir. Rütbeleri alındı için pasaportları iptal edilenler yararlanabilir. O halde khk’lar kapsamında pasaportları iptal edilenler, yurt dışına çıkmaları yasaklandı için pasaportları iptal edilenler ve haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem uygulanmış olanlar yararlanabilirler.
Burada bir istisna var. Yurtdışına çıkışları mahkeme tarafından yasaklanmış olanlar bundan yararlanamayacaklar. Ancak düzenleme diyor ki bundan yararlanmak istiyorsan hakkında. Aynı nedenlerden dolayı devam etmekte olan herhangi bir idari veya adli soruşturma ya da kovuşturma olmayacak ve lehine kovuşturmaya yer olmadığına karar verecek ya da beraatine ceza verilmesine yer olmadığına davanın reddine ya da düşmesine karar verilmiş olacak. Mahkumiyet kararı varsa cezanın tamamını çekmiş olmalısın veya cezanın ertelenmesine karar verilmiş olacak. Yada hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş olması gerekir. Gelgelelim vikipedi gibi web sitelerini durumuna paketi düzenleyenler diyor ki, duruma göre internet sitesinin tümüne erişim engellenebilecek. Ancak bazı suçlarda erişim sadece o suç sayılan kısım için geçerli olacak.
Yani sadece tek bir sayfaya yönelik engelleme de söz konusu olabilecek. Yargı paketinin 13 üncü maddesine göre ise bundan sonra eleştiri amacıyla düşünce açıklamak suç olmayacak. Bundan ne anlamak gerekiyor? Haber verme sınırlarını aşmayan açıklamalar. Veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce beyanı ağır sert ve incitici olsa da suç oluşturmayacak. Ancak şöyle bir sınırlama var, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve tabii ki Avrupa insan hakları sözleşmesine uygun olarak düşünce açıklamaları sınırlandırılabilir. Cek bunun haricinde halihazırda bölge idare mahkemelerinin benzer olaylarda verdiği farklı ve kesin kararlar vardı ve bu durum uyuşmazlık oluşturuyordu. Bunun giderilmesine ilişkin gerekçeli istemler. Uyuşmazlığın konusuna göre Danıştay, idari veya vergi dava daireleri kurulunca 3 ay içinde karara bağlanacak ve verilen kararlar kesin nitelikte olacak. Paketteki bu değişiklikler dışında hali hazırda avukatlık yapan ve en az 15 yıllık kıdemi bulunan avukatlara hususi damgalı yani yeşil pasaport verilebilecek. Hukuk fakültesi mezunlarına hakim adaylığı sınavına girmek ve avukatlık ya da noterlik stajına başlamak için hukuk mesleklerine giriş sınavında veya. Idari yargı ön sınavında başarılı olma şartı getirilecek.
